تندیس نقش‌برجسته بودا در صحنه «عزیمت بزرگ»
احمد احمدی
این اثر، یک نقش برجسته نفیس به سبک هنر گندارا است که از سنگ شیست خاکستری (Grey Schist) تراشیده شده و با جزئیات ظریف، صحنه ئی از زنده گی شاهزاده سیدهارتا گوتاما – بودای آینده – را به تصویر می کشد.
این قطعه احتمالاً در منطقهٔ سوات یا پیشاور (گندارا) کشف شده و قدمت آن به دورهٔ کوشانیان، قرن دوم تا سوم میلادی بازمی گردد؛ دورانی که هنر گندارا با ترکیب عناصر هلنیستی و بومی هندی شکوفا شد.
این تصویر نمایانگر رویداد «مهابهینیسکرامانا» یا «عزیمت بزرگ» است؛ لحظه ئی که شاهزاده سیدهارتا، زنده گی مرفه درباری و تعلقات دنیوی را برای جستجوی حقیقت و روشن بینی ترک می کند.
اسپ ها: در مرکز ترکیب، اسپهای نیرومند ارابه سلطنتی نشان داده شده اند که نماد حرکت به سوی راه معنوی و رهائی از چرخهٔ تولد و مرگ (سامسارا) استند.
خدمتگزاران و همراهان: در دو سوی ارابه، پیکره هائی با پوشش و کلاههای کوشانی دیده می شوند که یا مهار اسپ ها را در دست دارند یا با حالتهای نمادین، نقش همراه یا شاهد را ایفا می کنند.
تزئینات مرکزی: در میانهٔ ارابه، نقش یک گل نیلوفر یا لوتوس و الگوهای هندسی دیده می شود که در هنر بودائی، نشانهٔ پاکی، زایش معنوی و بیداری است.
پیکرهٔ محو یا بدون چهره در وسط: در بسیاری از آثار گندارا، بودا در مراحل اولیهٔ هنر، به صورت نمادین و غیرپیکره یی نمایش داده می شد؛ این حذف چهره، اشاره به اصل «آنیکتا» (بی شکلی و بی ثباتی) و نیز شیوهٔ آئینی نمایش در دوران اولیه دارد.
این اثر نمونه ئی شاخص از هنر گندارا است که با ترکیب مهارت یونانی-رومی در حجم پردازی و جزئیات، و مفاهیم عمیق بودائی، صحنه ئی اسطوره ئی-معنوی را جاودانه کرده است. «عزیمت بزرگ» نه تنها آغاز سفر بودا به سوی روشنی است، بلکه در سنت تصویری بودائی، الگوئی برای رها کردن دلبستگیهای مادی و پیوستن به راه حقیقت به شمار می آید.
سخنان نغزی از پرچمن