په افغانستان کی يوناني لويي سکي
علی احمد کهزاد
افغانستان دسکندر له فتوحانو او دده دامپراطوری تر تجزیي اونباهی ددریغي مخزبردی پیری له نیمائی وروسته دمسبح تر دوري پوري پوره دوه سوه پنځوس کاله داسيايي یونانیانودتمدن اوفرهنګ مرکزو كله جی ۲۵ کاله ومخه تر مبلاده دباختر واكمن ال يودوتس دیونانی باخشري سلطنت مستقل تشکیل اعلان کر دهندوکش په شمال اوجنوب کې يې يو ډول شکلی سکه ووهله چي دخینو خانگرتياو له امله له هغو سکو نه هم دپره شگلي وه چې يونان کې وهل شوې وې. پوناني باختري پاچاهانو چي دو اگمنی مركز ني عموما یکتریا، با بلخ و ددوی پوه سلسله سكي چي نقش پري وهل شوي و، اوډ پرشمپريي لكه دكلیو مډالونو په ډول له سپینو زرو جوړې دي چي اوس هم وروسته له ۲۲۰۰ کالوخليی، ددي غنو سکو په منخ كي يوشمير ډپري لويي دي چي قطر بې دوه نیم انچه اووزن بی تر ۱۶۸ گراعو پوری رسیری او دامير حببب الل خان دوخت له پنخه گونوخخه یر غت دی بایي چی گران وطنوال خبر وي چي دپاربس په ملي کشابخانه کی پوه دسرو زرو سکه شنه چی ۱۶۸ گرامه وزن اودوه نیم انچه فطر لري چی داسکه دیونان باختري سلطنتی گورنی د دریم موسس ایكوراتیدس پوری اره
لری چې د ۱۶۵ ۱۶۰ مخزېږدیو کلونو په منخ کی دبلخ سلطنت شه رسیدلی او دئول افغانستان په خاوره يي واکمني کړي ده یونانۍ دسروزرو سکه چې دغټ والي په وجه په ټوله نړۍ کې ساری نه لري دبلخ د وامن « ایوکراتیدس خانگری سبکه ده او حتما پر دی سکه نقش دافغانستان په خاوره کي وهل شوی دی. ډیره عجیبه ده چې تر اوسه پوناني غتي سکي يواخي به افغانستان گي لبدل شوي اوددي هیواد له خاورو نه لاس ته راغلي دي جنرال قریه فرانسوي نژدې ۱۳۳ کالـه وړاندي دامیر دوست محمد خان دواکمنی پرمهال چی سردار کهندل خان پر کندهار اوزیر یارمحمعد خان پر هرات حکومت گاوه افغانتان ته راغی، هرات، بلخ او کندهارته يي سفرونه وكرل نوموړی په (قره باغ) کې چې (شهرك ته نژدې او دغور شمال پلوته واقع دي دویرغنوسکو په باره کی خبري کوي چی تر اوسه بي دنوعیت دخرنگوالی په باره کی معلومات نشته جترال قريه ددي سیمي دملك سعادت ملوك، له قوله وائي چي دز فره با په کن والو کي ديري غشي طلابي او نقره يې سکې پيد اگيږي چي زموني دوخت له سکوته ويري فتي دي چې قطر بي ۱،۳ انچونه رسیږي د۱۳۵۱ زیېدي کال په شاوخواكي چې «میجرنات، انگلیس په هرات کي اوسیده همدغه سعادت ملوك ده نه بوه یادوه درني سكي ورشودلي وي نوموږي ويلي و چي په هغو سکوكي د سکندر نقش خرگندیده. دا په زره پوري موضوع ده چي فرانسوي چترال یی سپمه بیز ملك سعادت ملوك ته او هغه خه چی سعادت ملوك يې دانګليس ميجر له قوله بيانوي داسې څرګنديږي چې د شهرك) ختيخ الورته به خامخا گوم بار وزچی د یونانیانو پرمهال به پو مهم مرگز شمهرل کیده خو متناسفانه په ۱۱۳ کلونوگی د دي ځای او ددي سکو دڅرنگوالي په اره پوه خبره هم وانه وريدل شوه اود امهمه موضوع تراوسه به تبپاره کي پاني ده پوه بله ډیره مهمه موضوع چي دي مسنلی پوري اروتد ده هغه د کابل په موزیم کې دپنځوغتټو نقره يې سکو شتوالی دی چې دايوناني نقره يي سکې په جهان کې تر ټولو غتی سکی وي،دي سکی په يوه خوا گی نیم مخ او نیمه شاهي تنه خرگند يري أو داکپ مت د رایوانیدس، بونانی باختري پاجادهغي سکی به خپرده چې له سروزرو جوړه او دپاريس په ملي كتابتون کې موجوده ده. ددې سکو په نقش کی خرگند يږي فولاي رکسك ژی لرونگی خوله يیي په سرنوم بي رامپن تاس، او دفاتح پاچا په نامه يې باد کړی داپاچا په افغانستان گې دیوناناجانو په وله کی بر مجهول شخص نه دی خکه چي دهغه وري سکي لرم كاله دمخه تر زبږدي یې دهندو کش جنوب پلو تنه او دگندهارا پر ډیرو ختبويميبي واكمني درلوده، نوموږی خو تربوه حده ې تومه اوبي نیانه پاچادی چي په سملاسي دول يې همدغه غتې سکې ګورو چې «امین تاس فاتح پاچا » پرې لولو. دادرامین تاس، پنخه غتي دسپینو زروسکې چې دیوناني نری ستري سکي ګڼل ځاې چې گنل شوی، که له هغو سکو سره يو تخاي شي چي له دي واندي په افغانستان گي دې کې موندل شوي او یا په دي خاوره کي لیدال کیسيي داثابتوي چي به دي هیواد کي دیونانیانو دواکمنی په لومری دويعي او دریمي مخزپردې پیسری کې دسرو او سپیشو زرو پر غتو مد الونو اوسکو نقش لگول کیده ددي پوتتو خوابونه شرح غواړي چی داسکي له کومه ځايه، څه وخت او په څه ډول دکابل موزیم ته راوډل شوې دي ؟. په کابل موزیم کي دنورو سکوپه ترخ کي دسکو پوه لوبه مجموعه با کلکسیون موجود دی چي له ۶۰۰ سکو څخه مرکب دی او دامجموعه دخرنگوالي و کمیت او كیفيت اله نظره په باختر کی دهغو پوتانی پاچاهانو دسکو چي دهندوکش شمال او جنوب پلوته يې واکمنۍ درلوده ډيره په زړه پورې او لويه مجموعه ده چی دامجموعه دکندز دکلکسیون په نامه شهرت الري چي خوكاله وړاندي ديو رسمي لیک په واسطه دقطغن دناتب الحکومه له خوا خرگنده شوي وه دادکندز په بالاحصار کې دیو موتروان له خوا کشف کړاي شوې وہ، چې ټولې سکې . يې له سپیتو زرو جوږي او په مختلفو يوناني پاچاهانو پوري يي اره درلوده چې دغه وخت يي فرانسوي متخصصین په پاکولو مشغول دي. چې ددغه لوى کلکسیون په منخ کي پنخه سکي چي له سپپنو زرو جوږي دي، هره يوه يې (۹۱) گرامه وژن او دوه نيم انچه قطر لري.