خنجر باستانی باختر – متعلق به دورهٔ آغازین امپراتوری کوشانی
احمد احمدی
این خنجر دو لبه با تیغه ئی از آهن و دسته و غلافی زراندود، یکی از اشیای بی نظیر کشف شده از گنجینهٔ باستانی «طلا تپه» (Tillya Tepe) در سرزمین آریانا (افغانستان امروزی) است. طول کامل این خنجر ۳۷.۵ سانتی متر است و غلاف آن با ابعاد تقریبی ۲۳.۹ × ۹ سانتی متر، از طلا ساخته شده و با نگینهای فیروزه تزیین گردیده است. طراحی آن برگرفته از سبک سلاحهای آریانای کهن معروف به «اکیناکس» (Ἀκινάκης: akinákēs)، واژه ئی با ریشهٔ یونانی به معنای «دشنه» یا «خنجر» است که در متون باستانی برای سلاح هائی با تیغه کوتاه و دو لبه به کار می رفته است.
تزئینات هنری این خنجر شامل صحنه هائی از نبرد جانوران اسطوره ئی است: نقش یک خرس بر روی دسته، و تصویر اژدهائی در حال تعقیب جانوری دیگر بر روی غلاف، که یادآور روایتهای اسطوره ئی و نمادهای فرهنگهای شرقی دوران است.
این اثر تأریخی در جریان کاوشهای باستان شناسی سالهای ۱۹۷۸ تا ۱۹۷۹ میلادی، از گور شماره (۴ )در محوطه باستانی طلا تپه واقع در ولایت جوزجان کشف شد. تأریخ گذاری آن به حدود ربع دوم قرن اول میلادی بازمی گردد (حدوداً سالهای ۲۵–۵۰ میلادی). از دیدگاه تأریخی، این دوره مصادف است با آغاز تثبیت قدرت کوشانیان در بلخ و باختر، احتمالاً در عهد زمآمداری نخستین شاه کوشانی، هرایوس (Heraios)، که در منابع کوشانی و یونانی بلخی از او یاد شده است.
امروزه این خنجر، به عنوان یکی از برجسته ترین آثار زرگری و فلزکاری دورهٔ کوشانی، در موزیم ملی افغانستان در کابل نگهداری می شود.
سخنان نغزی ای پرچمن