منار جام
۱- موقعیت دقیق جغرافیائی:
منار جام در ولایت غور افغانستان، در ولسوالی شهرک واقع است. این منار در یک دره زیبا و دورافتاده، در محل تلاقی دریا های جام و هریرود قرار دارد. موقعیت آن در میان کوه های بلند و طبیعت بکر، شکوه خاصی به این اثر تاریخی بخشیده است.
۲- موقعیت عرض و طول جغرافیائی:
عرض جغرافیائی: ۳۴.۳۹۵۸° شمالی
طول جغرافیائی: ۶۴.۵۲۱۱° شرقی
۳- پیشینۀ تاریخی:
منار جام در قرن ۶ سنه مشترک، در دوران سلطنت غوریان و به دستور سلطان غیاثالدین غوری ساخته شد. این منار به عنوان یادبودی از پیروزی ها و دستاوردهای غوریان در منطقه ایجاد شد و یکی از بهترین نمونه های معماری اسلامی در افغانستان است. در اطراف این منار آثار باقی مانده از یک شهر تاریخی نیز دیده میشود که نشان دهنده تمدن و شکوه آن دوره است.
۴- ویژهگیهای معماری:
منار جام با ارتفاع تقریبی ۶۵ متر، دومین منار بلند خشتی جهان بشمار میرود. این منار دارای طرح استوانه ئی است و به صورت چند طبقه با بالکن های تزئینی طراحی شده است. تزئینات کاشیکاری، خطوط قرآنی با خط کوفی و نقوش هندسی از شاخص ترین عناصر هنری آن محسوب میشود. ساختار منار از خشت پخته و گچ با مهندسی بی نظیری ایجاد شده که همچنان پس از قرنها پابرجا مانده است.
۵- اهمیت فرهنگی:
منار جام به عنوان نمادی از اوج تمدن اسلامی در افغانستان، از اهمیت ویژه برخوردار است. این منار نه تنها یادآور قدرت و عظمت غوریان است، بلکه نشان دهنده سطح بالای هنر، معماری و دانش مهندسی در آن دوره میباشد. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۱ خورشیدی (۲۰۰۲ س.م) به فهرست میراث جهانی یونسکو افزوده شد.
۶- نام کاشف و سال کشف آن بطور دقیق:
منار جام در سال ۱۸۸۶ س.م توسط محقق بریتانیایی " توماس هولدیک" شناسایی شد. با این حال، تحقیقات جدی روی این اثر تاریخی در اوایل قرن ۲۰ س.م آغاز شد و باستان شناسان مختلف، از جمله "آلفرد فوشر"، مطالعات مفصلی را روی این اثر انجام دادند. این تلاش ها باعث شد توجه جهانی به اهمیت منار جام جلب شود و به یکی از نمادهای فرهنگی افغانستان تبدیل گردد.
۱- دقیق جغرافیایي موقعیت:
د جام تاریخي مناره د افغانستان د غور ولایت په شهرک ولسوالۍ کې موقعیت لري. دا مناره په یوه ښکلي او لېرې پرتې درې کې د جام او هریرود سیندونو د یوځای کېدو په سیمه کې ولاړه ده. د لوړ غرونو او پاکې طبیعت تر منځ دا تاریخي ځای ځانګړی ښکلا لري.
۲- د جغرافیایي عرض او طول موقعیت:
جغرافیایي عرض: ۳۴.۳۹۵۸° شمالي
جغرافیایي طول: ۶۴.۵۲۱۱° ختیځ
۳- تاریخي شالید:
د جام مناره د غور د سلطان غیاثالدین غوري په واکمنۍ کې د شپږمې پېړۍ په سنه مشترک کې جوړه شوې ده. دا مناره د غور د واکمنۍ د بریاوو او لاسته راوړنو یادګار په توګه ودانه شوې وه. د منارې شاوخوا د یو تاریخي ښار پاتې شوني لیدل کېږي، چې د هغې دورې د تمدن او عظمت نښه ده.
۴- معماري ځانګړتیاوې:
د جام مناره شاوخوا ۶۵ متره لوړوالی لري او د نړۍ دوهمه لوړه خښتېنه مناره ده. دا یو سلنډري ډیزاین لري او په څو پوړونو وېشل شوې ده چې هر یو یې ښکلي بالکوني لري. د منارې ښکلا په ښکلو ټایلونو، په کوفي خط کې د قرآني لیکنو او هندسي نقوشو سره زیاته شوې ده. د دې جوړښت لپاره پخه شوې خښتې او ګچ کارول شوي دي، چې په ډېر مهارت جوړ شوی او قرنونه یې دوام کړی دی.
۵- کلتوري اهمیت:
د جام مناره د افغانستان د اسلامي تمدن د اوج سمبول دی او د ځانګړي کلتوري ارزښت لرونکې ده. دا نه یوازې د غور د واکمنۍ د ځواک او عظمت یادګار دی، بلکې د هغې دورې د هنر، معماري او انجینرۍ لوړ معیارونه هم په ګوته کوي. په ۲۰۰۲ سنه مشترک کې دا مناره د یونیسکو نړیوال میراث په لست کې شامله شوه.
۶- کاشف او د کشف کال:
د جام مناره په لومړي ځل په ۱۸۸۶ سنه مشترک کې د برتانوي عالم "سَر توماس هولدیچ" لخوا وپیژندل شوه. خو د دې تاریخي ځای جدي څېړنې د ۲۰مې پېړۍ په لومړیو کې پیل شوې، چې په کې د "الفریډ فوشر" په څېر لرغونپوهانو پراخې څېړنې وکړې. دې هڅو د جام منارې نړیوال اهمیت ته پام واړاوه او دا یې د افغانستان د کلتوري نښو څخه یوه وګرځوله.