مسجد جامع هرات
۱- موقعیت دقیق جغرافیائی:
مسجد جامع هرات در غرب افغانستان و در مرکز شهر هرات ولایت هرات واقع است. این مسجد یکی از بزرگترین و مهمترین مساجد تاریخی افغانستان بشمار میرود و در قلب بازارهای قدیمی هرات قرار گرفته است.
۲- موقعیت عرض و طول جغرافیائی:
- عرض جغرافیائی: ۳۴.۳۵۷۷° شمالی
- طول جغرافیائی: ۶۲.۱۹۵۰° شرقی
۳- پیشینه تاریخی:
مسجد جامع هرات در دوران غوریان و به دستور سلطان غیاثالدین غوری در قرن ۶ سنه مشترک پایه گذاری شد. این مسجد بعدها در دوران تیموریان به ویژه توسط سلطان شاهرخ و دختر او گوهرشاد بیگم گسترش یافت و تزئینات کاشیکاری آن تکمیل شد. مسجد جامع هرات یکی از بناهای کلیدی معماری اسلامی در تاریخ افغانستان است که شاهد تحولات مختلف تاریخی بوده است.
۴- ویژهگیهای معماری:
مسجد جامع هرات نمونه ئی برجسته از معماری اسلامی و تیموری است. این مسجد دارای شبستان های بزرگ، صحن وسیع، مناره ها و ایوان های باشکوه است. کاشی کاری های فیروزه ئی، خطوط قرآنی با خط ثلث و نقوش هندسی از جمله ویژگیهای شاخص این بنا است. استفاده از خشت پخته و گچ با طراحی های هنرمندانه، جلوه خاصی به این مسجد بخشیده است.
۵- اهمیت فرهنگی:
مسجد جامع هرات به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و اسلامی افغانستان، نقش مهمی در حفظ هویت اسلامی و تاریخی این سرزمین داشته است. این مسجد نه تنها محلی برای عبادت، بلکه مرکزی برای آموزش علوم اسلامی و فرهنگی بوده و است. مسجد جامع هرات همواره مورد توجه شاعران، هنرمندان و زائرین قرار داشته است.
۶- نام کاشف و سال کشف:
مسجد جامع هرات از ابتدا در میان مردم شناخته شده بود و نیازی به کشف مجدد توسط باستانشناسان نداشت. با این حال، در اوایل قرن ۲۰ س.م، تیم های اروپایی، به ویژه "آندره گدار" در سال ۱۹۲۵ س.م، مطالعاتی بر روی این بنا انجام دادند و آن را به عنوان یکی از میراث های مهم معماری اسلامی برجسته ساختند. بازسازیها و مرمت های بعدی نیز توسط معماران محلی و تیم های بین المللی صورت گرفت.
۱- دقیق جغرافیائی موقعیت:
د هرات جامع جومات د افغانستان په لویدیځ کې، د هرات ښار په مرکز کې، د هرات ولایت په زړه کې موقعیت لري. دغه جومات د افغانستان له تر ټولو لویو او مهمو تاریخي جوماتونو څخه شمیرل کیږي او د هرات د زړو بازارونو په منځ کې ځای لري.
۲- د عرض او طول جغرافیائی موقعیت:
- عرض البلد: ۳۴.۳۵۷۷° شمال
- طول البلد: ۶۲.۱۹۵۰° ختیځ
۳- تاریخي شالید:
د هرات جامع جومات د غوریانو د واکمنۍ پر مهال د سلطان غیاثالدین غوري په امر په ۶مه پېړۍ سنه مشترک کې جوړ شو. وروسته په تیموریانو دوره کې، په ځانګړي ډول د سلطان شاهرخ او د هغه لور ګوهرشاد بیګم لخوا پراخ شو او د دې جومات ښکلي کاشيکارۍ بشپړې شوې. دغه جومات د افغانستان د اسلامي معمارۍ په تاریخ کې یو له کلیدي بناوو څخه ګڼل کیږي او د بېلابېلو تاریخي بدلونونو شاهد پاتې شوی دی.
۴- د معمارۍ ځانګړتیاوې:
د هرات جامع جومات د اسلامي او تیموري معمارۍ یو غوره مثال دی. دغه جومات پراخه شبستانونه، یو لوی صحن، شاندار منارونه او ښکلي ایوانونه لري. د دې جومات فیروزهئې کاشيکارۍ، په ثلث خط کې د قرآني لیکنې، او هندسي نقوش یې د معمارۍ ځانګړنې دي. د پخو خښتو او ګچو په کارولو سره جوړښت دې جومات ته ځانګړې ښکلا ورکړې ده.
۵- کلتوري اهمیت:
د هرات جامع جومات د افغانستان د کلتوري او اسلامي سمبولونو په توګه، د دې سیمې د اسلامي او تاریخي هویت په ساتلو کې مهم رول لوبولی دی. دغه جومات نه یوازې د عبادت ځای دی، بلکې د اسلامي او کلتوري علومو د زده کړې مرکز هم و او دی. د هرات جامع جومات تل د شاعرانو، هنرمندانو او زیارت کوونکو پام ځان ته رااړولی دی.
۶- کشفونکی او د کشف کال:
د هرات جامع جومات له پیل څخه د خلکو په منځ کې پېژندل شوی و او د لرغونپوهانو لخوا بیاځلي کشف ته اړتیا نه درلوده. سره له دې، په شلمې پېړۍ سنه مشترک په پیل کې، اروپایي ټیمونو، په ځانګړي ډول "اندری ګودار" په ۱۹۲۵ سنه مشترک کې د دې جوړښت په اړه څېړنې وکړې او دا یې د اسلامي تاریخ یو له مهمو معمارۍ میراثونو څخه یاد کړ. وروسته بیا د محلي معمارانو او نړیوالو ټیمونو لخوا د دې جومات د بیا رغونې او ترمیم چارې ترسره شوې.