برج عیاران بلخ
۱- موقعیت دقیق جغرافیائی
برج عیاران در شهر بلخ، در نزدیکی آثار تاریخی کهن این شهر موقعیت دارد. این برج یکی از نمادهای باستانی بلخ به شمار میرود و در میان بازمانده های معماری اسلامی و پیشااسلامی این منطقه قرار دارد.
۲- موقعیت عرض و طول جغرافیائی
برج عیاران در عرض جغرافیائی ۳۶.۷۵۷۵ درجه شمالی و طول جغرافیائی ۶۶.۸۹۸۷ درجه شرقی موقعیت دارد.
۳- پیشینۀ تاریخی
این برج به دورۀ اسلامی پس از فتح بلخ نسبت داده میشود. برخی از پژوهشها آنرا به قرن هشتم سنه مشترک نسبت میدهند، اما برخی دیگر معتقدند که این برج در قرن دوازدهم سنه مشترک و در دوره سلجوقیان ساخته شده است.
نام "عیاران" در تاریخ بلخ به جوانمردان و دلاوران محلی اشاره دارد، که در تاریخ شهر بلخ نقش مهمی داشته اند. برج عیاران احتمالاً به عنوان برج دیدهبانی و نقطه استراتیژیک برای دفاع از شهر ساخته شده بود.
۴- ویژهگیهای معماری
برج عیاران دارای ساختار استوانهای بلند است که با خشت پخته و سنگ ساخته شده است. این برج دارای تزئینات و کتیبههای تاریخی میباشد که نمونههای از معماری اسلامی و خراسانی را نشان میدهد.
ساختار این برج احتمالاً به هدف حفاظت از شهر بلخ طراحی شده و به لحاظ مقاومت در برابر زلزله و هجوم دشمنان، مهندسی مستحکمی دارد.
۵- اهمیت فرهنگی
برج عیاران یکی از نمادهای افتخارآمیز بلخ محسوب میشود و بیانگر نقش تاریخی و فرهنگی این شهر در دوران اسلامی و پیش از آن است.
این برج نه تنها بخشی از میراث معماری افغانستان است، بلکه نشاندهندۀ شجاعت، جوانمردی و فرهنگ عیاران بلخی در دورههای مختلف تاریخی میباشد.
۶- نام کاشف و سال کشف آن
برج عیاران از زمانهای قدیم تا امروز در حافظۀ تاریخی مردم بلخ باقی مانده و همواره مورد توجه بوده است. با این حال، بررسیهای علمی و مستند درباره آن در اوایل قرن بیستم سنه مشترک توسط باستانشناسان محلی و خارجی آغاز شد.
در سالهای اخیر، تلاشهای برای مرمت و حفظ این برج تاریخی صورت گرفته است، تا این اثر ارزشمند برای نسلهای آینده حفظ گردد.
برج عیاران بلخ نه فقط یک بنای باستانی بلکه نمادی از تاریخ پرافتخار افغانستان است، که بعنوان یکی از گنجینه های ملی این سرزمین مورد توجه قرار دارد.
۱- دقیق جغرافیائی موقعیت
د عیاران برج په بلخ ښار کې، د دې لرغوني ښار د تاریخي پاتېشونو ته نږدې موقعیت لري. دا برج د بلخ د زوړ تمدن له پاتهشونو څخه ګڼل کیږي او د اسلامي او مخکې له اسلامه معمارۍ د نښانونو تر منځ ولاړ دی.
۲- عرض او طول جغرافیائی موقعیت
د عیاران برج د ۳۶.۷۵۷۵° شمالي عرض او ۶۶.۸۹۸۷° ختیځ طول کې موقعیت لري.
۳- تاریخي شالید
دا برج د اسلامي دورې پورې اړه لري، چې د بلخ له فتحې وروسته جوړ شوی دی. ځینې څېړونکي د برج جوړیدو تاریخ د ۸مې سنه مشترکې پېړۍ ته اړوند بولي، خو نور بیا باور لري چې دا د ۱۲مې سنه مشترکې پېړۍ پر مهال، د سلجوقیانو د واکمنۍ په زمانه کې جوړ شوی دی.
د "عیاران" نوم د بلخ په تاریخ کې د زړورو جنګیالیو او ښار ساتونکو ته ورکول شوی و، چې د ښار په دفاع کې مهم رول درلود. د عیاران برج امکان لري چې د نظامي څارنې او دفاعي موخو لپاره جوړ شوی وي، ترڅو د ښار د امنیت لپاره کار واخیستل شي.
۴- معماري ځانګړتیاوې
د عیاران برج یو لوړ سلنډري جوړښت لري، چې د پخې خښتې او ډبرو څخه جوړ شوی دی. د دې برج بڼه د اسلامي او خراسانی معمارۍ ځانګړتیاوې لري، چې د خښتیزو نقشونو او تاریخي لیکنو سره ښکلی شوی دی.
د برج ډیزاین داسې ښيي، چې دا د څارنې او دفاعي چارو لپاره جوړ شوی و. د دې ودانۍ ساختماني تخنیکونه د دې لپاره سنجول شوي چې زلزلې او دښمنۍ حملې وزغمي.
۵- فرهنګي ارزښت
د عیاران برج د بلخ د فرهنګي ویاړونو څخه ګڼل کیږي او د ښار تاریخي، سیاسي او فرهنګي هویت ښيي.
دا برج نه یوازې د افغانستان د تاریخي معمارۍ یوه برخه ده، بلکې د بلخ د زړورو عیارانو د مېړانې، پت او فرهنګي هویت نښه هم ګڼل کیږي، چې د مختلفو دورو په اوږدو کې یې مهم رول لوبولی دی.
۶- موندونکی او د کشف کال
د عیاران برج د بلخ د خلکو په تاریخي حافظه کې تل ژوندی پاتې شوی او هېڅکله هیر شوی نه دی. خو د دې برج په اړه ساینسې او مستندې څېړنې د ۲۰مې سنه مشترکې پېړۍ په پیل کې د محلي او نړیوالو لرغونپوهانو لخوا ترسره شوې.
په وروستیو کلونو کې، هڅې شوي دي چې دا تاریخي ځای بیارغونه او ساتنه وشي، ترڅو راتلونکیو نسلونو ته د دې ارزښتناک میراث انتقال یقیني شي.
د بلخ د عیاران برج نه یوازې یو لرغونی یادګار دی، بلکې د افغانستان د شاندار تاریخ نښه ده، چې باید د دې خاورې د ملي ویاړونو له جملې څخه وبلل شي.
- https://www.facebook.com/Mundigakdarii?locale=hy_AM