گونور تپه
گونور تپه یکی از مهمترین ساحه های باستانشناسی آسیای مرکزی است که در ترکمنستان کنونی قرار دارد. این مکان بخشی از تمدن عصر برنج به نام تمدن باختر-مارگیانا (BMAC) یا تمدن اکسوس است. گونور تپه بین سالهای ۲۳۰۰ تا ۱۷۰۰ پیش از سنۀ مشترک شکوفا شد و یکی از مراکز مهم فرهنگی، مذهبی و اقتصادی آن زمان بشمار میرود.
ویژگیهای مهم گونور تپه:
ساختار شهری پیشرفته:
- گونور تپه شامل مناطق مسکونی، معابد، و مناطق صنعتی بود که نشاندهندۀ یک جامعه سازمانیافته است.
- دیوارهای ضخیم و سیستمهای دفاعی پیشرفته نشان میدهند که شهر در برابر تهدیدات محافظت میشده است.
مذهب و آیینها:
- معابد و محرابهای آتش در گونور تپه گواهی بر آیینهای مذهبی این تمدن است. برخی پژوهشگران ارتباط این آیینها را با دین زرتشتی اولیه پیشنهاد دادهاند.
اقتصاد و تجارت:
- آثار یافتشده در گونور تپه، مانند مهرها، جواهرات، و سفالها، نشاندهنده ارتباطات تجاری گسترده با تمدنهای همسایه از جمله تمدن درۀ سند، فارس، و افغانستان است.
حفاریها و کشفیات:
- حفاریهای انجامشده توسط باستانشناس روسی، ویکتور ساریانیدی، اشیای متنوعی مانند ابزارهای فلزی، زیورآلات طلائی، و آثار هنری را آشکار کردند.
ارتباط با افغانستان:
گونور تپه بخشی از تمدنی بزرگتر بود که شامل مناطق افغانستان نیز میشد. شهرهای مانند شورتوغی و طلا تپه در افغانستان ارتباطات فرهنگی و تجاری نزدیکی با گونور تپه داشتند. این ارتباطات نشاندهندۀ شبکۀ پیچیده از مبادلات و اشتراکات فرهنگی در عصر برنج است.
گونور تپه یکی از شاهکارهای باستانشناسی آسیای مرکزی است که نقش مهمی در درک ما از تمدنهای باستانی این منطقه دارد. این ساحه نه تنها نشان دهندۀ پیشرفتهای فرهنگی و اقتصادی میباشد، بلکه ارتباطات گسترده ئی با سایر تمدنهای همعصر خود، از جمله افغانستان، دارد.
ګونور تېپه د مرکزي آسیا د مهمو لرغونو سیمو څخه ده چې په اوسنۍ ترکمنستان کې موقعیت لري. دا ځای د برونزو د دورې د تمدن یوه برخه وه چې د باختر-مارګیانا تمدن (BMAC) یا د اکسوس تمدن په نامه یادیږي. ګونور تېپه د ۲۳۰۰ څخه تر ۱۷۰۰ مخزېږد کلونو پورې وده وکړه او د هغه وخت یو مهم کلتوري، مذهبي، او اقتصادي مرکز ګڼل کېده.
پرمختللی ښاري جوړښت:
- ګونور تېپه د استوګنې سیمو، معبدونو، او صنعتي سیمو څخه جوړ و، چې د یو منظم ټولنیز جوړښت ښکارندوی دی.
- غټې دېوالونه او پرمختللي دفاعي سیستمونه ښيي چې ښار د ګواښونو څخه د ساتنې لپاره ډیزاین شوی و.
مذهب او آیینونه:
- د ګونور تېپه معبدونه او د اور محرابونه د دې تمدن د مذهبي آیینونو شاهدي ورکوي. ځینې څېړونکي دا آیینونه د لومړني زردشتي دین سره تړلي ګڼي.
اقتصاد او تجارت:
- په ګونور تېپه کې موندل شوې اثار، لکه مهرونه، ګاڼې، او خاورین لوښي، د ګاونډیو تمدنونو سره د پراخ تجارتي اړیکو ښکارندوی دي، چې په دې کې د سیند تمدن، فارس، او افغانستان شامل دي.
کیندنې او موندنې:
- د روسي لرغونپوه، ویکتور ساریانیدي، لخوا ترسره شوې کیندنو بېلابېل آثار لکه فلزي وسایل، طلایي ګاڼې، او هنري توکي ښکاره کړل.
د افغانستان سره اړیکې:
- ګونور تېپه د یو لوی تمدن برخه وه چې د افغانستان سیمې یې هم په بر کې نیولې وې. داسې ښارونه لکه شورتوغی او طلا تېپه په افغانستان کې د ګونور تېپه سره نږدې کلتوري او تجارتي اړیکې لرلې. دا اړیکې د برونزو د دورې د پیچلې شبکې د تبادلو او کلتوري ګډونو ښکارندوی دي.
پایله:
ګونور تېپه د مرکزي آسیا د لرغونپوهنې یو شاهکار دی چې موږ سره د دې سیمې د لرغونو تمدنونو په درک کولو کې مرسته کوي. دا سیمه نه یوازې د کلتوري او اقتصادي پرمختګونو ښکارندوی ده، بلکې د هغه وخت د نورو تمدنونو، په شمول د افغانستان، سره پراخې اړیکې هم څرګندوي.
- https://www.flickr.com/photos/davidstanleytravel/5731107988