تنگی درونته
١- موقعیت دقیق جغرافیائی
تنگی درونته در ولایت ننگرهار، در نزدیکی شهر جلال آباد موقعیت دارد. این ساحهٔ باستانی در مسیر دریای کابل و در منطقهٔ درونته قرار گرفته است.
٢- موقعیت عرض و طول جغرافیائی
تنگی درونته در عرض جغرافیائی ٣۴.۴٨٢١ درجه شمالی و طول جغرافیائی ٧٠.٣٨١۵ درجه شرقی موقعیت دارد.
٣- پیشینۀ تاریخی
این منطقه یکی از مراکز مهم تمدن بودائی در افغانستان بوده و قدامت آن به دورهٔ کوشانیان (حدود قرن ٢ یا ٣ سنه مشترک) بازمیگردد. در زمان امپراطور کنیشکا، بودائیسم در این منطقه شگوفا شد و تنگی درونته بعنوان یکی از مراکز مهم مذهبی و فرهنگی شناخته میشد. با گسترش اسلام در منطقه، معابد و استوپههای بودائی یا ویران شدند و یا تغییر کاربری یافتند.
۴- ویژهگیهای معماری
تنگی درونته شامل استوپهها، مجسمه های بودائی، و حکاکی های سنگی است. برخی از استوپه ها دارای معماری کوشانی با پایه های مدور و بدنهٔ برجمانند استند. همچنین، نقوش و کتیبه های که در صخره های این منطقه حکاکی شدهاند، بیانگر سنت هنری و مذهبی آن دوره میباشند.
۵- اهمیت فرهنگی
تنگی درونته یکی از آثار ارزشمند تاریخی افغانستان محسوب میشود. این منطقه:
- نشاندهندهٔ اهمیت افغانستان در مسیر جادهٔ ابریشم و تبادل فرهنگی بین هند، آسیای مرکزی و چین است.
- یکی از نمونه های مهم معماری و هنر بودائی در افغانستان میباشد.
- میتواند بعنوان مرکز پژوهشی برای باستانشناسان و متخصصین تاریخ مورد توجه قرار گیرد.
۶- نام کاشف و سال کشف آن
تنگی درونته از گذشته برای بومیان محل شناخته شده بود. اما در اوایل قرن بیستم، باستانشناسان غربی به اهمیت این منطقه پی بردند. بررسیهای گستردهٔ باستانشناسی در دههٔ ١٩۶٠ سنه مشترک توسط تیمهای باستانشناسی افغان و بینالمللی آغاز شد.
تنگی درونته یکی از آثار مهم تاریخی افغانستان است که بیانگر شکوه گذشته و نقش این سرزمین در تمدنهای کهن میباشد.
١- دقیق جغرافیائی موقعیت
تنگی درونته د ننګرهار ولایت په درونته سیمه کې، د جلال آباد ښار ته نژدې موقعیت لري. دا لرغونی ځای د کابل سیند په اوږدو کې پروت دی او د تاریخي او فرهنګي ارزښت له مخې ځانګړی مقام لري.
٢- جغرافیائی عرض او طول
تنگی درونته د ۳۴.۴۸۲۱ درجې شمالي عرض او ۷۰.۳۸۱۵ درجې شرقي طول کې موقعیت لري.
٣- تاریخي شالید
دا سیمه د کوشانیانو د تمدن له مهمو مرکزونو څخه ګڼل کېږي، چې تاریخ یې د دوهم یا درېیمې سنه مشترک پېړۍ ته رسېږي. د امپراتور کنیشکا د واکمنۍ پر مهال، بودیزم په دې سیمه کې پراخ شو او تنگی درونته یو مهم مذهبي او فرهنګي مرکز و. د اسلام د خپرېدو سره، ګڼ شمیر بودایي معابد او استوپې متروکه شوې یا یې بڼه بدله شوه.
۴- معماري ځانګړتیاوې
تنگی درونته استوپې، بودایي مجسمې، او صخرهیي نقشونه لري. ځینې استوپې د کوشاني دورې معمارۍ ښکارندویي کوي، چې مدور بنسټ او برجنما جوړښت لري. برسېره پر دې، د صخرهیي دیوالونو پر سر نقشونه او حکاکي لیدل کېږي، چې د هغه وخت د مذهبي او هنري دودونو ښکارندویي کوي.
۵- فرهنګي اهمیت
تنگی درونته د افغانستان له مهمو تاریخي آثارو څخه ګڼل کېږي. دا ځای:
- د وریښمو لارې (Silk Road) له لارې د افغانستان د تمدني تبادلې اهمیت بیانوي.
- د بودایي معمارۍ او هنري سبکونو یو ښکاره مثال دی.
- د باستانشناسانو او تاریخپوهانو لپاره د لرغوني تمدن د څېړنې یو مهم مرکز ګڼل کېږي.
۶- موندونکی او د موندنې کال
تنگی درونته د سیمې خلکو ته د پېړیو راهیسې معلوم و. خو د شلمې پېړۍ په لومړیو کې، لویدیځو باستانشناسانو د دې تاریخي ځای ارزښت وپېژاند. پراخې کیندنې او څېړنې د ۱۹۶۰مو سنه مشترک کلونو په جریان کې د افغان او بهرنیو لرغونپوهانو لخوا ترسره شوې.
تنگی درونته د افغانستان د لرغوني تمدن یو ارزښتناک یادګار دی، چې د دې خاورې د پخواني تمدن او فرهنګ د عظمت څرګندونه کوي.