تپه نارنج
۱- موقعیت دقیق جغرافیائی
تپه نارنج در شرق کابل و در نزدیکی تپه مرنجان موقعیت دارد. این مکان تاریخی در دامنه های کوه شیردروازه قرار گرفته و یکی از مهمترین آثار باستانی بودائی در افغانستان محسوب میشود.
۲- موقعیت عرض و طول جغرافیائی
تپه نارنج در عرض جغرافیائی ۳۴.۵۱۰۰ درجه شمالی و طول جغرافیائی ۶۹.۱۹۲۰ درجه شرقی موقعیت دارد.
۳- پیشینۀ تاریخی
تپه نارنج یکی از یادگارهای معماری بودائی در کابل است که به دوره کوشانیان (حدود قرن ۲ یا ۳ سنه مشترک) نسبت داده میشود. این مکان در گذشته یک صومعه بودائی بوده و محل عبادت راهبان بودائی محسوب میشد. آثار بدست آمده از این محل نشان میدهد که در دورۀ کوشانی و سپس هفتالیان، تپه نارنج یک مرکز مذهبی و آموزشی مهم بوده است.
در قرن های بعد، با گسترش اسلام در منطقه، این مکان اهمیت خود را از دست داد و به تدریج به یک ویرانه تبدیل شد. در دورۀ مدرن، کاوشهای باستانشناسی در این منطقه پرده از اهمیت تاریخی و فرهنگی آن برداشت.
۴- ویژهگیهای معماری
ساختمانهای کشفشده در تپه نارنج شامل صومعه های بودائی، استوپه ها، و تالارهای عبادت است. این بناها از گل، سنگ، و خشت پخته ساخته شده و دارای تزئینات گچبری و نقاشی بوده اند. همچنین، برخی از بقایای مجسمه های بودائی نیز در این محل کشف شده که شباهت زیادی به آثار بامیان و مس آئینک دارد.
۵- اهمیت فرهنگی
تپه نارنج یکی از مهمترین نشانه های تمدن بودائی در افغانستان است و نشاندهندۀ شکوه و عظمت دورۀ کوشانیان و نفوذ فرهنگ بودائی در این منطقه میباشد. این مکان بعنوان یک مرکز مذهبی، فرهنگی، و آموزشی، در دورۀ خود، اهمیت فراوانی داشت.
همچنین، تپه نارنج یکی از افتخارات باستانی افغانستان محسوب میشود که نشاندهنده نقش این سرزمین در تاریخ آسیای مرکزی و تبادل فرهنگی میان تمدنهای مختلف است.
۶- نام کاشف و سال کشف آن
تپه نارنج نخستین‌بار در سال ۱۹۳۳ سنه مشترک توسط باستانشناسان فرانسوی از موسسه داکف مورد بررسی قرار گرفت. کاوشهای بعدی توسط باستانشناسان افغان و بین‌المللی در نیمه دوم قرن بیستم انجام شد و در سالهای اخیر، بررسیهای بیشتری برای حفاظت از این مکان صورت گرفته است.
تپه نارنج نه تنها یک یادگار باستانی، بلکه بخشی از تاریخ کهن افغانستان است که اهمیت آن برای نسلهای آینده همچنان پابرجا خواهد ماند.
۱- دقیق جغرافیایی موقعیت
تپه نارنج د کابل ختیځ ته، د تپه مرنجان ته نږدې موقعیت لری. دا تاریخي ځای د شیر دروازه غر په لمن کې پروت دی او د افغانستان د بودایي آثارو له مهمو سیمو څخه شمېرل کېږي.
۲- عرض او طول جغرافیایي موقعیت
تپه نارنج د ۳۴.۵۱۰۰ درجې شمالي عرض او ۶۹.۱۹۲۰ درجې ختیځ طول کې موقعیت لری.
۳- تاریخي پس منظر
تپه نارنج د بودایي دورې یو له مهمو معبدونو څخه شمېرل کېږي، چې د کوشانیانو (دویم یا درېیم قرن سنه مشترک) ته منسوب دی. دا ځای پخوا د بودایي راهبانو لپاره د عبادت، تدریس او مراقبې یو مرکز و.
په دې سیمه کې ترلاسه شوي آثار ښیي، چې د کوشانیانو او وروسته د هپتالیانو په دوران کې دا ځای یو مهم مذهبي او تعلیمي مرکز و.
په وروسته پېړیو کې، د اسلام له خپرېدو سره، دا ځای خپل اهمیت له لاسه ورکړ او ورو ورو ویجاړ شو. په معاصرو زمانو کې، لرغون پېژندونکو د دې ځای تاریخي او کلتوري ارزښت بېرته راښکاره کړ.
۴- معماري ځانګړتیاوې
په تپه نارنج کې کشف شوي جوړښتونه شامل دي:
- بودایي معبدونه
- ستوپاګان
- د عبادت تالارونه
دغه ودانۍ د خټو، تیږو او پخې خښتې څخه جوړې شوې وې او د ګچکاري او دیوالونو نقاشیو سره ښکلي شوې وې. همداراز، دلته د بودایي مجسمو پاتې شوني موندل شوي، چې د بامیان او مس عینک آثارو ته ورته دي.
۵- کلتوري اهمیت
تپه نارنج د افغانستان له مهمو بودایي آثارو څخه شمېرل کېږي، چې د کوشانیانو د تمدن ښکلا او د بودایي فرهنګ اغېزه څرګندوي.
دا ځای نه یوازې یو مذهبي او تعلیمي مرکز و، بلکې د فرهنګي تبادلې او تمدني تعاملونو یو مهم ټکی هم ګڼل کېږي.
همداراز، تپه نارنج د افغانستان د تاریخي ویاړونو له جملې څخه ده، چې د دې خاورې لرغونی تمدن او تاریخي رول څرګندوي.
۶- موندونکی او د کشف کال
تپه نارنج لومړی ځل په ۱۹۳۳ سنه مشترک کې د فرانسوي لرغون پېژندونکو (DAFA) لخوا وڅېړل شو. وروسته، افغاني او نړیوالو لرغون پېژندونکو د شلمې پېړۍ په وروستیو کې نور تحقیقات هم ترسره کړل. په وروستیو کلونو کې، هڅې روانې دي، چې دا تاریخي میراث وساتل او خوندي شي.
تپه نارنج نه یوازې یو لرغونی یادګار دی، بلکې د افغانستان د شاندار تاریخ یو ژوندی ثبوت هم دی، چې د راتلونکو نسلونو لپاره ستر ارزښت لري.