رخشنه، شهزاده‌خانم آریایی-باختری
احمد احمدی
رخشنه یا رخشانه (در منابع یونانی: Ρωξάνη Roxane؛ ۳۴۷–۳۱۰ ق.م)، شاهزاده خانمی از سرزمین باختر (شامل جنوب تاجیکستان، ازبکستان و شمال افغانستان امروزی) در آریانا بود.
در سالهای ۳۳۰–۳۲۸ ق.م، سپاه اسکندر مقدونی پس از تسخیر سرزمین پارس، وارد آریانا شد و طی نبردهائی سخت، قلعههای سغد و باختر را فتح کرد (آریانوس، آناکسیس اسکندر، کتاب ۴). پس از مقاومت طولانی، اسکندر با اوکسیارتیس، یکی از حاکمان محلی، صلح کرد و او را بر استان پاروپامیسوس (کوههای هندوکش امروزی) ابقا نمود (کوینتوس کورتوس، تأریخ اسکندر، کتاب ۷).
در جریان یک ضیافت پس از این صلح، اسکندر دلباختهٔ رخشنه، دختر اوکسیارتیس، گردید و در سال ۳۲۷ ق.م با او ازدواج کرد (پلوتارک، زنده گی اسکندر، بند ۴۷). این ازدواج علاوه بر عشق شخصی، مصلحتی سیاسی برای جلب دل نخبگان باختری بود.
رخشنه در هنگام ازدواج حدود ۲۰ ساله بود. از پیوند او و اسکندر پسری به نام اسکندر چهارم (Alexander IV) زاده شد. پس از مرگ اسکندر در بابل (۳۲۳ ق.م)، رخشنه و فرزندش در کشمکشهای جانشینان (دیادوخی) گرفتار آمدند و سرانجام به دستور کاساندر در حدود ۳۱۰ ق.م به قتل رسیدند (دیودور سیسیلی، کتابخانه تأریخی، کتاب ۱۹).
یادبود رخشنه در دوران مدرن نیز پایدار ماند: سیارک شمارهٔ ۳۱۷ که در سال ۱۸۹۱ کشف شد، به افتخار او ۳۱۷ Roxane نامگذاری گردید.
سخنان نغزی ای پرچمن