سگک طلایی ساکسانوخُر ، یا (Gold Buckle of Saksanokhur)
احمد احمدی
این اثر تأریخی برجسته، یک سگک طلائی است که صحنه ئی دینامیک از شکار گراز را به تصویر می کشد. در این نقش، سوارکاری مسلح به نیزه در حال یورش به گرازی وحشی دیده می شود. فرم پویای سوار و اسپ در حرکت، و جزئیات دقیق لباس و تجهیزات، مهارت بالای هنرمند در خلق این اثر را نشان می دهد.
این سگک در محوطه باستانی ساکسانوخُر (Saksanokhur) با نام امروزی شفتولوبوغ، واقع در جنوب تاجیکستان امروزی کشف شده است؛ سکونتگاه کوشانی که در دوران باستان در قلب حوزه نفوذ تمدنهای بلخ، سغد و باختر قرار داشته است.
بر اساس تحلیلهای باستان شناختی و سبک هنری، قدمت این اثر به حدود قرن اول تا دوم میلادی می رسد. این دوره با امپراتوری کوشانیان هم زمان است، امپراتوری که بر بخشهای وسیعی از آسیای میانه، افغانستان " امروزی"، شمال هند و شرق پارس " ایران کنونی" حکومت می کرد و از مراکز مهم تلفیق فرهنگهای باختری، یونانی، هندی و آسیای میانه به شمار می رفت.
این اثر تأریخی، از طلای ناب ساخته شده و با تکنیک برجسته کاری (repoussé) تزئین شده است. در اطراف قاب، نقش مایههای تخم مرغی (egg-and-dart) دیده می شود و برخی شواهد حاکی از آن اند که سطح آن با شیشههای رنگی، احتمالاً آبی، آراسته بوده است. ابعاد این سگک حدود ۵٫۴ در ۵٫۳ سانتی متر است.
ترکیب سبک هنری هلنیستی (برآمده از نفوذ یونانی-باختری) با نمادهای فرهنگ سکائی " کوچ نشینی" و شکار، این سگک را به نمونه ئی ممتاز از تبادل فرهنگی میان جهان آریائی، یونانی در دوران کوشانی تبدیل کرده است.
این اثر اکنون در موزه ملی آثار باستانی تاجیکستان در شهر دوشنبه نگهداری می شود و یکی از شاخص ترین نمونههای هنر طلائی دوران باستان در آسیای میانه به شمار میرود.
سخنان نغزی ای پرچمن