چهل زينه وابنیه دیگر در کندهار
عبدالحی حبیبی
بر فراز کوه سرپوزه طرف غرب شهر کندهار طاقی سنگی در کوه تراشیده شده که مردم آنرا چهل زينه خوانند ، ومحمد معصوم آنرا "عمارت پیش طاق" خوانده است و گوید: که فرموده بابر پادشاه در کوهی که موسوم به سرپوزه است از سنگ بریده اند ، و آن طاقیست در غایت ارتفاع و در مدت نه سال هشتاد نفر سنگتراش هر روز در انجا کار کرده با تمام رسانیده اند . الحق جای نفیس و فرح فزاست ... و در آنجا کتابه یی بنام بابر پادشاه و میرزا کامران و میرزا عسکری و میرزا هندال که صاحب اهتمام بوده اند نوشته اند. وخود بابر در این باره فقط همین قدر میگوید که : در بینی گاه کوه کندهار عما رتی ساخته ام.
در طاق چهل زینه کتابه هایی بخط زیبای نستعلیق نقر شده است.
و در دو سطر دیوار سمت غربی نوشته اند: که به تاريخ ۱۳ شوال سال نه صد و بیست و هشت محمد بابر پادشاه فتح کندهار نمود و در همین سال امر عالی به بنای این ایوان شرف نفاذ یافت ... و اهتمام اتمام آنرا به محمد کامران سپرد ، و او استادان ماهر و مهندسان صاحب هنر و احداث آن گماشت ، ولی وی هم در کندهار نماند ، و حکمرانی آنرا به برادرش محمد عسکری بازگذاشت و در ایام ایالت او در نه صد وسی ...و از میامن الطف شاهزادۀ فیروز بخت در نهصد و پنجاه و سه با تمام رسید.
بعد از این در عصر جلال الدین محمد اکبر هنگامیکه شاه بیگ خان کابلی حکمران کندهار بود سید معصوم یکی از امرای دربار اکبری به کندهار آمد، و درین بنا کتیبه بمضمون ذيل نوشت : "مملکت کندهار در تصرف آبای جلال الدین محمد اکبر خلد الله ملکه بود ولی درحين تسخير مجدد دهلی کندهار از تصرف همایون بیرون رفت تا که در سنه ۱۰۰۲هـ ( ۱۵۹۳م ) باز بتصرف ملازمان اکبر شاهی آمد و در حالیکه شاه بیگ خان کابلی حکمران آنجا بود ، محمد معصوم بن سید صفایی در سنه ۱۰۰۷ هـ (۱۵۹۸م) این کتیبه را بنام جلال الدین محمد اکبر وپسران اوشاه سلیم و شامراد و دانیال شاه و خسرو شاه و پرویز شاه نوشت و نام تمام ولایات مملک اکبر شاهی را در اینجا ثبت کرد .
- در متن کتیبه برخی از سطور تراشیده شده و جائی که ذکر اراضی و قفی بود آنرا درازمنۀ ما بعد حک کرده اند. از مضمون باقی ماندۀ کتیبه چنین معلوم میشود که در حدود ۹۳۰ هـ ۱۵۲۳ م کار ساختن این طاق آغاز شده و د رسنه ۹۵۳ هـ ۱۵۴۶م بپایان رسیده است .
- وی از رجال در بار شهزاده محمد حکیم در کابل بود و بعد از وفاتش در سلک امرای سه هزاری در بار اکبر آمده ، و مدتی حکمران کندهار بود( طبقات اکبری ۲ ر ۴۴۰)
- سید معصوم متخلص به " نامی " بن سید صفائی بن میر مرتضی از اخلاف بابا حسن ابدال مدفون کندهار است ( تولدش در بکهر ۷ رمضان ۹۴۴ هـ وفاتش ۶ ذيحجه ۱۰۱۹ هـ مدفون بكهر ) وی مرد جنگی و اداری و ادیب و مولف و شاعر است که در دربار اکبر مناصب عالی داشت و در سنه ۱۰۱۲ هـ ۱۶۰۳ م به سفارت دربار صفوی ایران از راه کندهار با صفهان رفت و در سنه ۱۰۱۵ هـ ۱۶۰۶ م به منصب امین الملکی بکهر مقرر شد و مؤلف تاریخ سند است .