سلسلۀ کاوش وحفریات ونتائج آن
علی احمد کهزاد
حفریات در بازار جدید شهر شاهی یا شهر کوشانی - قصر شهر جدید شاهی - ظروف شیشه ئی - ظروف مفرغ - اشیای عاجی و استخوانی معبد پوزه شترک جلگۀ کاپیسا یکی بواسطه قرابتش به کابل دوم بعلت اینکه روی معبر بزرگ صفحات شمال افغانستان افتاده خارجی هائیکه از قدیمترین زمانه ها به این مملکت آمده اند آن را دیده اند از جمله اروپائیها آنکه بگرام را بفرصت دیده و با خاطر ارام در حفر استوپه ها و جستجوى مسکوکات اقدام نموده "مسن" انگلیس است که در ۱۸۸۳ و بعد در اثر حمایت اعلیحضرت امیر دوست محمد خان وارد کابل شده از کابل ذریعه بومی ها بزرگترین استوپه جنوب شرق کوه پهلوان را حفر نموده و بعد خودش شخصاً به بگرام رفته پانزده هزار مسکو کات شاهان یونانی - کوشانی را از نزد بومی ها جمع و با خود برده است . بعد از ۱۹۲۲ که امتیاز حفریات بفرانسه ها داده شد موسیو فوشه رئیس هیئت اعزامی در ضمن تعین خط سیر زوار چینی "هیوان تسنگ" در افغانستان در بگرام و اطراف آن هم مطالعاتی بعمل آورده راجع به موقعیت چند جای قدیم نظریات مفیدی پیش کرد چنانچه بگرام را پایتخت شاهان یونانی کابل زمین "و برج عبدالله" را شهر کوچک شاهی عصر یونانی خواند - موسیو "بر تو" یک نفر دیگر از اعضای حفریات فرانسه در 1925 کاوشهای در شهر (جدید شاهی) و حفریاتی بطرف شرق بگرام در دامنه غربی کوه پهلوان نمود . بعد از 1925 تقریباً ده سال بگرام بحال خود ماند و دست نخورد فرانسه ها هم درین بین به نقاط دیگر مثل بامیان شهر غلغله - تپه مرنجان - کوتل خیر خانه - فندقستان غور بند - شیو کی ـ سیستان و غیره نقاط مصروف شده در بگرام تا ٩٣٦ حفریاتی نشد.