نقش برجسته هیتی، با قدمت حدوداً ۲۸۰۰ ساله
احمد احمدی
تصور کنید به دل کوههای توروس در جنوب ترکیه قدم گذاشته اید، جائی که تأریخ به زبان سنگ زمزمه می کند. نقش برجسته صخره ئی ایوریز (Ivriz)، میراثی بی نظیر از قرن هشتم پیش از میلاد، در دل صخره ئی حک شده که شکوه و باورهای تمدن هیتی متأخر را به تصویر می کشد. در این صحنه حیرت انگیز، شخصیتی با هیبتی سلطنتی و کلاهی مخروطی شکل دیده می شود، که احتمالاً شاه وارپالاوای (Warpalawas) پادشاه تَوانا (Tuwana) است یا به روایت دیگر، خدای باروری تارخونتاس(Tarhunzas).
شخصیت اصلی در سمت چپ، با قامتی بلند، ریش آراسته، و لباسی مزین به خوشههای انگور و خوشههای جو یا گندم، نمایانگر فراوانی و باروری است. این نمادها مستقیماً با کشاورزی و پرستش خدای باروری مرتبط اند.
عصای بلند یا گرز در دست او، نماد قدرت الهی یا سلطنتی است؛ نمادی که میان خدایان و شاهان مشترک بوده و نشان از اقتدار آسمانی دارد.
کلاه مخروطی شکل شخصیت اصلی، از بارزترین نمادهای پوشش مذهبی-شاهانه در آن دوره است که ریشه در سنتهای کهن آسیای صغیر دارد.
شخص دوم که در سمت راست تصویر و در اندازه کوچک تر نقش شده، در حالت احترام یا نیایش ایستاده است. این تفاوت در اندازه به وضوح نمایانگر جایگاه پائین تر اوست—احتمالاً پادشاهی است که در برابر خدا زانو خم کرده، با جامی یا ظرف نذر در دست.
کتیبه هیروگلیفی لوئیان بالای تصویر، به خط خاص تمدن هیتی-لوئی نوشته شده که در آن نام پادشاه و ستایش خدای تارخونتاس آمده است.
این تصویر نه فقط یک اثر هنری، بلکه یک سند سنگی از باورهای دینی، ساختار اجتماعی، و نظام پادشاهی در دوران هیتی متأخر است.
گفتنیست، که ایوریز، در میان کوه ها و چشمههای مقدس، مکانی مقدس برای پرستش و نیایش بوده است—جائی که زمین، آب و آسمان در یک سنگ نگاره به هم گره خورده اند.
سخنان نغزی ای پرچمن